सिरुवा [थारु भाषा]

शेखर दहित ‘कालिका’।

जिम्दरुवक सिरुवम कंगलु आपन नाउसे ध्यार सराङ्गया कैख चिहिन्जाइठ। बाँसहस स्वात्तसे ढेङ्ग, भौकाहस कान छोपल झब्ल्यार कपार, सद्द ठोरचे लिहुर्रल रहथ।

एक पाख्म बडामुश्किलसे एक फ्यारा लहैना दखिनघरान कुवम पनभर्निन ओकर करङ्ग ओ सुखल पुठ्ठा देख्क हँस्ना कर्रा। लागथ उहिन देख्क कौनोफे डक्टरुवन एक्सरा बिनकर्ल ओकर जिउक भित्तरक पाटपुर्जा देखदर्हिस। जिम्दरुवक सिरुवम तिन पुस्तासे ओकर परयार ओह डुन्द्री चुहना बुक्रिम बातस। उ आपन बुदुह त नै देखल लेकिन बाबाक बात अन्सार ओकर बुदु सिरुवम लर्हेन्वा रहिस। एक दिन धानक लाद् बिलटक भैसा साँस उत्मुटाक मरगैल हुँ। जिम्दरुव उ भैसक दामफे ओकर सौकीम जोडदेलिस। सौकीम बुरल विचारा सोँच विमारसे मुगैल हुँ। बाबाफे ओह जिम्दरुवक सिरुवम सारा जिन्गी न्यौछावर करदेलीस। आपन बुढाईल निव्बर जीउ लेक दिनभर घरक दख्खिन अमरुटिक रुख्वाटर खटौलिम आपन दिन गन्ठिस्। झ्वाट्टसे हेर्लसे ५ विस नाघलहस विल्गैना कङ्गलुक बाबा भर्खर तीन विस पुरापुर हुइलिस्। मिठमाठ खाईकलाग फे बरसभर अस्या लागक पर्ना, उ फे जिम्दरुवक ठे सौकी लेख मुश्किलसे घरम मास पक्ना। खानपिनके कारणसे उमेरसे हाली बुर्हा जईना, मुन्जा परल चिम्साईल छाला खंङ्गरङ्ग हड्डीकेल देखपर्ना विचारा घामपानीसे डब्नीभिर्‍र्या भिरट भिरट डटकर गइलबा।

पुस्ता सौंकीम बुरल कङ्गलुफे जिन्गीम पर्गा बर्हाइट बर्हाइट डटकरल बिल्गठ। हिलापानीसे जुझ जुझक फराईल धान,गँहु,लाही, मंसरी जव जिम्दरुवई चौमाली देहक पर्ठीस ट आपन नसीबह खोब सरापट। उप्परसे कम फराइल कैक जिम्दरुव गारी ट पलाबा। गोँईडाङ्गरफे आपनहस सराङ्गया बनादारल कैख जिम्दरुवक खप्की सुनट सुनट कान पाक गइल रठिस।

एक रात बहुट हिम्मत जुटाक आपन बुधनीसे जिम्दरुवक सिरुवा छोर्ना बाट करठ। बाट बिच्चम खप्कटी बुधनी कठी, “ घामपानीक बौछार रोक्ना एकठो यह बुक्री ट बा, कमसे कम। चिंरैहस पख्ना रहठ ट आपन खुशी भुर्र उर्क जैना रह।”

बुधनीक जवाफ ओकर बाटह काट्देठीस। चारुवर साईसुँवा रहठ। सम्मासी रात केवल कुक्रिनक हाईहुँवा, और चिङ्गगैरनक चिङ्गचुङ्ग एक टार आवाज सुनमिलठ। कङ्गलु यहरओहर करोट लिहा करठ। आँखम निंद नैहुइस्। बुधनी सहजे अड्कल काट्दारठ।

“भैयाक बाबा,आज टुहार का हुईल बा? रात छिप्गैल…..टु अभिन नैनिदाइठो?

आपन जन्नीक बात नै सुनलहस करठ। “कि जिउ चुम्मर नई हो? आजकाल भातफे दान्चे खइठो?” जवाफ नइ पाईठ, हाथले झक्झोर्टी फे कहठ। आप ट नै बोल्ख सुख नइहुईस कङ्गलु ह।

“का कहुँ तुहिन …। धिरसे चाल नइपईना हिसावले आँखीक चिप्परीक आँस पोछटी कहठ,“ दुई बर्खा गईगैल तोर गोन्या ट फ्यार नइ सेक्नु। आउर ट आउर बाबाक ४ हाथक भेग्वा फे लेना हैसियत नै हो म्वर।”

ओकर दुख्म आपन दुख मिलैटी बुधनी कहठ,“ का हुईल ट , अभिन यह गोन्या साल कटादारी जे।”

“बिस्तान रध्वकसंग माहाजन्वा खबर पठैल बा, चिरार सालिक जरावर लेलक रुप्याक व्याजफे मुर बनइटी जाइटा हुँ।”

अस्ट अस्ट दुखद बातसे जग्ल रात कट्ठ। दख्नान मुर्गा झनाझन बाँस लागठिन। बाँसम रहल चिरैचुरुङ्गन आपन आपन कोटाल छोर लग्ठ। ओहर बुधनीक सोरिया चोच्चाई लग्ठिस। विचारी बुधनी सिंकरल सिंकरल अध्धिउन गटियाम ध्याँचा छिरैटी उठ्ट।

कङ्गलु ओहर जिन्गीभरिक सौकीक लडाई लरट लरट अद्घटाईल सिपैह्याहस ओनाट होक सन्टइटी आपन बुक्रीक बाँसक घँुनाईल कोरै गनठ।

संङ्ग सिरुवम काम करुइया रध्वा ओकर अङ्गनक सोज्झ गल्लीम गोरु ठडह्याक हाँक पारठ,“ यी सराङ्गयक अभिन दिन नैउठलिस् कि का? रै गद्हा चारुवर डगर मार दिहि त खुर्पीले बुईस लाही। जोट जाइत्या कि नाई रै?”

पात्टीर सुटिक झुल्वा घल्टी ओर्यानीम खोसल चप्का खोज्टी बाहर आइठ,“ यह बाहनचो..˜……क.˜ ˜ ˜ गाँर फट्ठीस, विहन्यासे।” भुनभुनैटी घारीम रहल  बर्दा छोरठ। कबु लरना, कबु आपन सुख दुखक बात सट्ना ओकर ओह ट एक्ठो साहारा रहिस। रध्वकफे सब्से मिल्ना गोचा कलक ओह सराङ्गया। दुनुजे जार जार सुँई सुई सुई कर्टि खेत्वर जइठ। कङ्गलु आधा उँईरा जोट्ल नै रहठ…ओहर बुधनी दौरटी बलाई आजाईट। स्वाँ स्वाँ स्वाँ स्वाँ कर्टि एै मनैया….. एै …˜   ˜।”

“का हुइटीस यकर एै एै केल कर्टा ससरी…..˜˜।”

“बाबा ओहर और छन्डिक करट… हाली चोलो घर।” हाली हाली हर जुवा खुट्याक दुनुजे घरवर सोसो फोँफोँ कर्टी पुग्ठ। आपन बाबाह अन्तिम साँस लेहठ देखठ। बाबाक कपार आपन बाजुम धर्टि,“ का हुईल बाबा………..का हुईल?”

अन्तिम इच्छा छावाह छोरकलाग बलकर कर बाबा हठलैली छावक हाथ पकर्क कहठ,“छावा तुहिन ट मई आपनहस बनादर्नु…….˜ ˜ ˜ एक्ठो बुदु बा उहीन आपनहस जीन बनाईस। यी पुस्ता सौकीक माहाजालसे बाहर नईनिक्रटसम मकराहस आपन जालम बझाक आपन आहारा बनइटी रहही।” अत्रा कटि दात कट्कटैटी चप्का दर्ठिस।

घरम रुवाधाही मच्जैठीन। आँजरपाँजरक सिरुवक कमैया,कम्लहरी,बुक्रही सारा जुटजइठ। घरक भित्तर बाहर सत्टरपत्टर कर्ठ। किउ बुधनी त किउ कङ्गलुह सम्झइठ। ओहर चौकीदरुवा कङ्गलुक बाबाह माटि देहकलाग हाँक पारठ। गाँउक किसन्वा, किस्नीनियन एक जे दुईजे करटी जुटजइठ। थारु रिट अन्सार घरक सक्कु विधि पुरा कर्टि कङ्गलुक बाबाई गाँउक टिकरा डरुवम माटी देठ।

किरिया बैठल दश दिनम कङ्गलु आपन बाबाक दिन कर्ना तयारी करठ। स्याकलसम आपन लग्घक, दुरिक सारा कबिलन गोचारठ। गाँउक किस्नीनियन एक एक पसरा न्वन, बेसार, चाउर, टिना लेख अइठ। सम्पत्तिक नाँउम रहल सोरियाफे दिन कर्नाम लग्ना हुइलिस। खटरियनके लाग फे यहर ओहरसे मुर्गी चिङ्गना जुटाइठ। आपन रिट अन्सार बाबाक दिन कैख छुट मेटाइठ।

लग्घ दुरीक सारा कबिलन बिदाइ करठ। जस्टहक दिन बुरठ ओस्टहक सुनसान हुइठ। औसीक रात सारा जोन्ह्या बद्रिक क्वारम हेराजाइठ। और दिनसे फरक चारुवर साईसुँवा, कैयाकुच्चिल अन्धार लग्ठिन। दुर दुरसम केवल कुक्रिनक हुँ..हुँ..˜ ˜ ˜ भुकल सुनजाइठ। टिउरल ड्वारक खोखर डगर जुर बयाल कोन्टिम पेलठ। छोटमोट बुक्रिम सुनसान होक हुई मुस दुकरी हुड्हुडैठ। कब्बु नइबोल्ना गुर्वा मुस्वाफे एकटारसे चोँ चोँ चोँ चोँ करठ। कबु सर्‍र्याक सुरुक चाल करठ ट कबु छपरा चरमराइठ चाल पइठ।

बुधनी धिर धिर आपन थरुवक कानम खुसफुसाइठ,“ बाबाक का चित्त नै बुझ्ल हुइन अभिन यहरी भत्कटि बात, कि कुछु झुकल बा?”

“झुकलहस ट नइलागठ, घरगुर्वाक अन्सार सक्कु रिट पुगाइलहस लागठ।”

थरुवा मेहरुवा रातभर डराडरा सुत्ठ, जब निंद पर्ठिन एक्क घचि भाँेङ्गला बिहान होजाइठ। भर्खरीक चिङ्गनी निकारल मुर्गन्या छ्याँउ..˜ छ्याँउ छ्याँउ छयाँउ कर्टि निंद भप्कादर्ठिन। रातभर नैसुत पाइल जिउ बठाइता कटि पुरान गटिया घ्याँचा छिरैटी आपन थरुवह झक्झोरठ।

उ विहन्या लौव लग्ठिस बुधनीह। सब चिज मौन चुपचाप देखठ। सद्द विहन्या खुद्रा दर्ना सोरिया ओखर दुःख देख्ख देहल लैहेरिक सोरिया नइहुइस, बाटिस ट केवल खुद्रा खाइल डोँरिया और लस्रीम बाँधल भौँरी। खुदिक लाग ओकर गोर गोर कर्ना चिङ्गनी चिङ्गना उ विहान नैअइल। लजर घुमाइठ घरक ओरर्‍यानी टिर गारल पन्छीम छुच्छ गग्री, सुमेली, टोँटी फुटल करुवा चुमचाम देखठ। यी सब लजर उहिन लौव और छन्दिक लग्ठिस। आपन मन ठाम्ह नईसेक्क पछमुरे फे बुक्रिम पेलठ। कङ्गलुह उक्वारभर पकर्ख हुँक्क हुँक्क कर्क आँखीभर आँस गिराइठ।

जन्नीह सम्झैटी कहठ,“ ना रोउ प्यारी………˜ ˜ ज्या हुईना हो सेकल…..˜ यी जुनिम दुःख पीडा केल लिखल बा हमार भाग्यम, तँु ट म्वर हिम्मत हुइटो, तँु रो देबो ट मै का करम?”

आपन जन्नीक मन बल्गर बनैटी सुफलाइठ। उहिन जन्नी अकेली छोर्क खेत्वम जैना मन ट नईहुइस। लेकिन लाही पछगुरि ट जिम्दरुवक सौकी धम्कीक डरले हरजुवा लेख खेत्ववर जाइठ।

हर जुवा मच्अईना जाँगर फे ओकर ठे नइहुईस। आपन बाँधल मेरुवा, उ ऊँइरा, उ गोँईडाँगर, हरफार सारा विरान लग्ठिस। एक घचि मेरुवम ठरह्याक चारुवर हेरठ, खेत्वा नइजोत्ख हर खुट्याक सरासर  घर आइठ। उहिन देख्क बुधनी दंगदास होजाइठ।

“काजे जैटि कि आगइलो? कि जिउ चुम्मर नै हो?”

आपन जन्नीक प्रश्नक जवाफ ओकरठे नइहुइस। हर जुवा पिखाँही ढाँठम ठरह्याइट। गोरुन खुटिम बहान्ख एक उक्वार पैँरा दारठ। ओकर पुस्तौ विटाइल बुक्रिफे विरान लग्ठिस। ओकर आँजरपाँजर रहल सारा चिजबरनसे ओकर मन उभजइठीस।

घरि घरि ओकर बाबाक अन्तिम बचन दिमागम जोड देठिस् “छावा जस्टह मकरा जाल विछाक आपन सिकार बझैठ, ओस्टह यी महाजाल हो। आपन भोग, इच्छा अनुसार धिरे धिरे सारा जीउक रकट चुस दर्हि, यी सारासे बच्क दुर रहहो।”

[नोट : तपाइँसँग पनि थारु भाषाका कुनै लेख, रचना, कथा, कविता, निबन्ध छन् भने हामीलाई tharuwannews@gmail.com मा पठाउन सक्नुहुन्छ।] 




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *