देशम चुनावके चौंकस, कमलरी मुद्दा जुन्हुक बन्वारीम (थारू भाषा)

नविन चौधरी
अक्खन राजनितिक पार्टी भित्तर प्रतिनिधि ओ प्रदेश सभाम टिकट के पैना कना विषयम बरा भारी कसरत हुईटी बा । देशम निर्वाचनके चौंकस लागल ब्याला सक्कु राजनितिक दलहुक्र यीह मंसिरम हुईना प्रतिनिधि सभा ओ प्रदेश सभा निर्वाचनके लाग आ-आपन ओर्से चुनाउ जिटक लाग केन्द्रस्तरसे गाउँ दौडाहा सम्म जुटल बाट । अत्रा ब्याला चुनावी चौंकसले राजनितिक दलहुकन टाटुल बनाईल बा । राजनितिक दल हुकन जसिक फे चुनाव जिट्क सत्ता सञ्चालन कर्ना स्वार्थ पह्लैटी बाटन् ।

नेपालम लोकतन्त्र गणतन्त्र स्थापना हुईल सँग देश लौव संविधान पाईल रह । नेपालके संविधान २०७२ के भाग ५ बुदाँ नं ५६ राज्यके संरचना अन्र्तगत संघिय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालके मुल संरचना संघ, प्रदेश ओ स्थानिय तह कैख तिन तहके सरकार रना व्यवस्था कर्ल बा । यीह संरचना अनुसार देश आघ बहर्टी रलक अवस्था बा । सुखी नेपाली समृद्ध नेपाल बनैना परिकल्पनाले देशह स्थायित्व डेना बातम सक्कु राजनितिक दलहुक्र आघ बहर्टी बाट ।

प्रतिनिधि सभा ओ प्रदेश सभा निर्वाचनके चौंकस हुईटी रहल ब्याला स्थानिय तहके निर्वाचन ओरैलक जुन्हुक तिन महिना पुरा होस्याकल बा । स्थानिय तहके निर्वाचनम ढिउर राजनितिक पार्टीहुक्र आ–आपन एजेण्डा लेक प्रस्तुत हुईल रलह । यी तिन महिनाके बिचम जन्टन् डिहल वाचा पुरा कर्ना कामम निर्वाचित हुईल जनप्रतिधिहुक्र का कर्टी बाट कना प्रश्न चिन्ह उठल बा । ओस्टक अक्खनके प्रतिनिधि सभा ओ प्रदेश सभा निर्वाचनके लाग फे धिउर पार्टीके नेताहुक्र आ–आपन एजेण्डा लेक जन्टन्हक बिचम अ‍ैने बाट । अड्रीक–अड्रीक वाचा डेक जन्टन् फुस्लैने बाट ।

संघिय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपालके मुल संरचना संघ, प्रदेश ओ स्थानिय तहके पहिला चुनाउ हुईलक पाँच वरष पुरा होस्याकल बा । यी गैल पाँच वरषके बिचम जन्टन्हक का–का चिज पुरा हुइल ट कना बातम राजनितिक पार्टी हो जनताहुक्र जो समिक्षा करपर्ना विषय हो । पक्क फे देश म भारीन्हक परिर्वतन हुई कना आशले बैठल जनताहुक्रँ एक फ्यारा निराश होस्याकल बाट । अक्खन द्वासर फ्यारा निर्वाचन ह्वाय जैटी बा । यी ब्याला जात्तिक देशह समृद्ध बनैना हो कलसे पाछ परल, गरिब, सिमान्तकृत, कमैया, कमलरी, दलित हुकन्हक मुद्दाह उठाक व्यवहारीक रुपम कार्यान्वयन करपर्ना जरुरी डेखपरठ ।

देशम परिचित कमलरी आन्दोलन फे एक हो । कमलरी प्रथा विरुद्ध ओ न्याय सहितके पुनःस्थापनाके लाग आन्दोलन चल्टी अ‍ैलक २२ वरष होस्याकल बा । यी आन्दोलन ओ संघर्षके क्रमम ढेन्हक कमलरीहुक्र ज्यान गुमैल, घाइते हुईल, वेपत्ता पारगिल । देशम रहल सक्कु राजनितिक दलहुक्र चुनाउम कमलरीके मुद्दाह लेक प्रस्तुत हुईल रलह । अक्खनके अवस्था सम्म आईबेर कमलरी उद्धार ओ कमलरी मुक्ति घोषणा कर्ना काम बाहेक और कुछु फे महत्वपुर्ण काम हुई स्याकल अवस्था निहो । दाङ्ग लागयत बाँके, बर्दिया, कैलाली ओ कन्चनपुर जिल्लामसे १२७६९ जन्ह कमलरी हुकन उद्धार कैगिल रह । हमार गाउँ ठाउँम एकठो कहावट बा ‘लड्या टरकैना नाउँम बिच लड्याम छोर्डेब्या ट गन्तब्यम कसिक पुगजाई’ ओसहेँक कमलरी उद्धार पाछ सक्कु काम पुरा होगिल कहअसक सरकार फे कमलरी हुकन उद्धार कैख बिच लड्यम छोरडेल बा । उद्धार पाछ पुनःस्थापनाके पखाईम बैठल कमलरीहुक्र अलपत्र परल बाट । नेपाल सरकारसे २०७० साल असार १३ गते देशह कमलरी मुक्त घोषणा करल रह ।

वाकरपाछ कौनो फे काम कमलरीहुकन्हक लाग उपलब्धीमुलक हुई निसेक्ल हो । आम्हीसम्म सरकारसे कमलरी हुकन शिक्षा डेना नाउँम अपुग छात्रवृत्ति ओ कबु एक दिनके, कबु दुई दिनके तालिम बाहेक कौनो फे सकारात्मक काम कर्लक अवस्था निहो । २०७० जेठ १९ गते काठमाण्डौ केन्द्रीत आन्दोलनले १० बुँद्या सम्झौता हुईल रह । यी १० बुँद्या सम्झौताम कमलरी हुकन्हक पुनःस्थापना कर्ना बात स्पष्ट रुपम लिखल बा । आम्हीसम्म कमलरीहुक्र पुनःस्थापना हुईबी कना आशम बट्या हेर्टी बाट । मुर्घि चिङनीन् खुडी डिहअस, कमलरी हुकन फुस्लाईलाग बजेट विनियोजन कर्ना सरकारके असिन मेरीक व्यवहारले कमलरीहुक्र झन् दुखः पैटी बाट ।

कमलरी उद्धारपाछ सबसे भारी गाँस, बास ओ कपासके समस्यासे कमलरीहुक्र गुज्रटी बाट । वाकर पाछ शिक्षा, स्वास्थ्य, रोजगारीके समस्या हो । अक्खन छात्रवासम बैठके पहर्टी रहल ओ घरवास केल रहल कमलरीहुकन्हक व्यवस्थापन निहुईबेर कमलरीहुक्र फेरसे कमलरी बैठ जैना अवस्थाम पुगल बाट । ब्याचलर तहम पहर्ना कमलरीहुक्र आपन पहर्ना फिस तिर निसेक्क पह्राई छोर्ना अवस्थाम पुगल बाट । छात्रावासम बैठल कमलरी हुकनकेठे खैना चाउर निहुईलक मार दिन–दिन भुख मुना अवस्थाम रहल बाट । बि¥वा निपाके छटपटैटी कमलरीहुक्र बैठल बाट । असिन मेरीक समस्या रहल ब्याला फे तिन तहके सरकार ओ जनता हुकनसे निर्वाचित जनप्रतिनिधिहुक्र आम्ही कानौ मेरीक पहल निकर्ल हुईट । याकर जिम्मेवारी के ? कना बात स्पष्ट बा । नेपाल सरकार उद्धार पाछ जिम्मेवारी लेना कना सहमती हुईल पाछ फे कमलरीहुक्र पिडादायी जिवन बितैटी बाट ।
नेपालके संविधानम स्पष्ट रुपम कमलरी हुकनके सवालह व्यवस्थापन कर्ना बात उल्लेख कर्ल बा । स्थानिय सरकार शासन सञ्चालन ऐन २०७४ म फे कमलरी हुकन्हक व्यवस्थापन म स्थानिय तहके जिम्मेवारी रना बात उल्लेख कर्ल बा । नेपालके संविधान ओ हरेक कानुनम समेत कमलरी हुकनके व्यवस्थापन ओ पुनःस्थापनम कर्ना बात उल्लेख हुईल ब्याला फे कमलरी हुकनके व्यवस्थापन हुई निसेक्ना दुरभाग्यके बात हो ।
मुक्त कमलरी हुक्र दिर्घकालिन पुनःस्थापना खोज्टी बाट । पुनःस्थापना कलक शिक्षा, स्वास्थ्य रोजगारी ओ जग्गा सहितके उचित बसोवासके व्यवस्थापन हो । अक्खन नाट सरकारसे उचित शिक्षा पाई सेक्ल बाट, नाट स्वास्थ्य उपचार, नाट रोजगारी, नाट बैसक लाग जमिन । असिन मेरीक सरकारके गैर जिम्मेवारपुर्ण व्यवहार ओ नीतिले कमलरीहुकन्हक पुनःस्थापना हुई निस्याकठो ।

अक्खन १२७६९ जन्ह कमलरीमसे दाङम १४९८, बाँकेम ३२४, बर्दियाम २५०, कैलालीम २५००, ओ कन्चनपुरम ३६२ जन्ह कैक जम्मा ४९३४ जन्हकेल कमलरी परिचय पत्र पैल बाट । आम्ही पाँच जिल्लाके ७८३५ जन्ह पैना बाँकी रहल बाट । ओस्टक पाँच जिल्लामसे ३२९६ जन्ह कमलरीहुक्र छुट कमलरीम परल बाट । ओस्टक आधारभुत तह ओ प्लस टु लेभलम दाङके २१८, बाँकेके ३७, बर्दियाके ३०७, कैलालीके २८२, ओ कन्चनपुरके १५३ जन्ह कैख जम्मा ९९७ जन्ह अध्ययन कर्टी बाट । ओस्टक ब्याचलर तहम दाङके ९४, बाँकेके १७, बर्दियाके ६३, कैलालीके ८५, ओ कन्चनपुरके १८ जन्ह कैख जम्मा ९९७ जन्ह अध्ययन कर्टी बाट । यी मध्येम पाँच जिल्लामसे जम्मा ८८ जन्ह केल रोजगारीम संलग्न रहल बाट कलसे और ५२५ जन्ह विभिन्न खालके व्यावसायम संलग्न रहल बाट । और बाँकी कमलरीहुक्र सिप, शिक्षा ओ रोजगारीके अभावम कुछु कर सेक्लक अवस्था निहो ।

उहमार अक्खन जिम्मेवारपुर्ण तरिकाले सरकार कमलरी हुकनके मुद्दाह सम्बोधन करपर्ना जरुरी बा । कमलरीहुकनके पहिला मुद्दा कलक निशुल्क शिक्षा, स्वास्थ्य उपचार, रोजगारी हो जग्गा सहितके व्यवस्थापन हो । याकरलाग तिन्यौ तहके सरकार गम्भिर होक तत्काल सम्बोधन कर्लसे केल कमलरीहुक्र न्याय पैलक महशुस करही । हरेक वरष नेपाल सरकारसे अध्ययन हुईठा प्रतिवेदन बन्ठा वाकर पहल ओ कार्यान्वयन जुन्हुक कुछु फे निहुईट । उहमार कमलरीके मुद्दाह प्राथमिकताम ढैख उचित ढंगले समाधान करपर्नाओर सरकार लागपर्ना जरुरी बा ।

अक्खन प्रतिनिधि सभा ओ प्रदेश सभा निर्वाचनके चौंकस हुईटी रहल ब्याला कमलरीके ऐजेण्डा पक्क फे बोक्क गाउँ गाउँम विभिन्न पार्टीके नेताहुक्र अ‍ैने बाट । यी ब्याला कमलरीहुक्र सचेत हुईपर्ना जरुरी बा । कमलरीन्के मुद्दा उठैना पहल कर निसेक्ना, सत्ताम गैलसे गुमचुम रना प्रतिनिधिहुकन बहिष्कार करपर्ना जरुरी बा । राजनितिक पार्टी, राजनितिक दलके नेताहुक्र यदि देश समृद्ध बनैना हो, गरिब, कमैया, कमलरीहुकनके न्याय, समानता सहितके अधिकार सुनिशिच्त कर्ना हो कलसे केल अक्खनके अवस्थाम जनताहुक्र स्विकार करही कना बात बुझ पर्ना जरुरी बा । सक्कु राजनितिक दलहुक्र कमलरीके पुनःस्थापनाके सवालम सकारात्मक रुपम आघ बरही कना आशा बा । जय गुर्वावा ।

 




Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *