यही अप्रिलमा रमजानको महिनामा पाकिस्तानमा एक हताश व्यक्तिले पञ्जाब प्रान्तको मुजफ्फरगढको अलीपुर जिल्लाको सदर पुलिस स्टेशनको परिसरमा रहेको मुड वाला क्षेत्रमा घाँस काट्ने क्लीभरले आफ्नी श्रीमती र सात छोराछोरीको हत्या गरेर प्रहरीसामु आत्मसमर्पण गरे। स्थानीय सञ्चारमाध्यमका रिपोर्टहरूका अनुसार यो भयानक घटना गरिबी र बेरोजगारीले प्रेरित भएको मानिन्छ जुन देशको जनसंख्या, विशेष गरी स्नातक युवाहरूका लागि बढ्दो खतरा भएको छ।
देशले आत्महत्या वा आत्महत्याको प्रयासका घटनाहरूमा असामान्य वृद्धि देखिरहेको छ, जुन कथित रूपमा बेरोजगारी द्वारा संचालित छ। पाकिस्तानमा यो निरन्तर बढ्दो प्रवृत्तिले मानिसहरूको बढ्दो आर्थिक कठिनाइहरूलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ, सबै भन्दा महत्त्वपूर्ण रोजगारीका अवसरहरू घट्नु हो।
मुख्यतया बेरोजगारी र जागिर गुमाउनुले मानिसहरूलाई आत्महत्या गर्ने चरम कदम चाल्न प्रेरित गरिरहेको छ। यो उपलब्ध तथ्याङ्कले पनि समर्थन गर्दछ कि २० र ३० वर्ष उमेर समूहका युवाहरूले प्रायः आत्महत्या गर्ने वा आत्महत्या गर्ने प्रयास गरिरहेका छन्।
पाकिस्तानमा हरेक वर्ष धेरै बेरोजगार युवा पुरुष र महिलाहरूले आफ्नो जीवन समाप्त गर्छन्। बेरोजगारीले युवा जनसङ्ख्यालाई अपराध समूहको चपेटामा पर्न थालेपछि अवस्थाले डरलाग्दो मोड लिइरहेको छ, जबकि केही बेरोजगार युवाहरू खतरनाक अवस्थामा काम गर्छन् वा अवैध गतिविधिहरूमा बाध्य हुन्छन्।
विज्ञहरूका अनुसार तीव्र जनसङ्ख्या वृद्धि, गुणस्तरीय शिक्षाको अभाव, आर्थिक अस्थिरता र अपर्याप्त रोजगारीका अवसरहरूले पाकिस्तानमा उच्च बेरोजगारी दरमा योगदान पुर्याउँछन् र बेरोजगारीका परिणामहरू गरिबी, सामाजिक अशान्ति, बढ्दो अपराध दर, र एक समग्र आर्थिक वृद्धिमा गिरावट।
अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोष (आईएमएफ) ले 2023 मा पाकिस्तानमा बेरोजगारी दर 8.5 प्रतिशतमा प्रक्षेपण गरेको छ। यो 2022 मा 5.6 प्रतिशत थियो। पाकिस्तानमा बढ्दो बेरोजगारीका केही प्रमुख कारणहरू छन्। ती मध्ये एक हो बढ्दो जनसंख्या।
देशले यसको बढ्दो जनसंख्या र बेरोजगारी दरमा साथसाथै बढ्दो चुनौतीको सामना गरिरहेको छ। यसका पछाडिका कारण बहुआयामिक र जटिल छन् । तीव्र सहरीकरण बेरोजगारीको सबैभन्दा ठूलो दोषी हो। यसले अपर्याप्त रोजगारी बजार सिर्जना गरेको छ। यो द्रुत सहरीकरणले सीमित संख्यामा रिक्त पदहरूको लागि प्रतिस्पर्धा गर्ने कामदारहरूको अधिशेषलाई निम्त्याएको छ।
अर्को प्रमुख कारण गुणस्तरीय शिक्षा र तालिमको अवसरको अभाव हो। कृषि क्षेत्रमा अर्थतन्त्रको अत्यधिक निर्भरताले पनि बेरोजगारीमा योगदान पुर्याएको छ, अन्य उद्योगहरूमा सीमित रोजगारीका अवसरहरू उपलब्ध छन्।
जनसङ्ख्या बढ्दै गएकाले यो समस्यालाई सम्बोधन गर्न जरुरी छ । निरक्षरता दक्षिण एसियाली देशमा बेरोजगारीको उच्च दरमा परिणत भएको प्रमुख समस्या हो। शिक्षा र आधारभूत साक्षरता सीपको अभावले जनसंख्याको एक महत्वपूर्ण भागलाई उचित रोजगारी खोज्न संघर्ष गरिरहेको छ। निरक्षरता बेरोजगारीको शीर्ष कारण बनेको छ, जबकि अन्य धेरै कारकहरूले पनि पाकिस्तानमा बेरोजगारी दरमा योगदान पुर्याउँछन्।
राजनीतिक अस्थिरता अर्को ठूलो कारण हो । देशमा राजनीतिक अस्थिरताको लामो इतिहास छ जसले प्रतिकूल व्यापारिक वातावरण सिर्जना गरेको छ। लगानीकर्ताहरू देशमा लगानी गर्न हिच्किचाइरहेका छन्, जसले गर्दा रोजगारीका अवसरहरू कम छन्।
पाकिस्तानमा बेरोजगारीको उच्च दरको अर्को प्रमुख कारण देशको शिक्षा प्रणालीमा रहेका त्रुटिहरू हुन्। पाकिस्तानमा, विद्यार्थीहरू प्रायः स्कूल, कलेज र विश्वविद्यालयहरूबाट डिग्री लिएर र रोजगार बजारको लागि आवश्यक सीप र ज्ञान बिना स्नातक हुन्छन्। यो प्रणालीले आलोचनात्मक सोच र व्यवहारिक प्रयोगको सट्टा सैद्धान्तिक अवधारणा र रोट सिकाइमा बढी ध्यान केन्द्रित गर्दछ।
देशको शिक्षा प्रणालीमा पढाइएका विषय र रोजगारीको बजारको मागबीचको मेल नमिल्दा कतिपय क्षेत्रमा दक्ष जनशक्तिको अभाव र अन्य क्षेत्रमा स्नातकोत्तरको अत्यधिक आपूर्ति हुने गरेको छ । बढ्दो बेरोजगारी दरको पछाडि देशको संघर्षरत अर्थतन्त्र अर्को प्रमुख कारक हो। अर्थतन्त्रमा स्थानीय र बाह्य लगानीको कमीले न्यूनतम व्यापार वृद्धि र सीमित रोजगारीका अवसरहरू निम्त्याउँछ।
ऊर्जा संकट बेरोजगारीको अर्को महत्वपूर्ण कारण हो। देशमा बिजुली र ग्यासको अभावले बारम्बार बिजुली अवरुद्ध र ब्ल्याकआउट पनि निम्त्याएको छ। फलस्वरूप, कलकारखानाहरू बन्द भए र उत्पादकत्वमा असर पर्यो।
यस क्षेत्रको सबैभन्दा उच्च कर दर भएको पाकिस्तानमा व्यवसाय विस्तार गर्न र नयाँ लगानीका लागि झन्झटिलो हुँदै गएको छ। पाकिस्तानमा यो उच्च कर दर त्यहाँका जनता र लगानीकर्ताहरूका लागि वर्षौंदेखि चिन्ताको स्रोत बनेको छ।
पाकिस्तानमा टेक्नोलोजीको अभाव एक प्रमुख मुद्दा बनेको छ जसले यसलाई आफ्नो पूर्ण क्षमतालाई बाहिर निकाल्नबाट रोकिरहेको छ। उन्नत प्रविधिमा पहुँचको अभावले सबै क्षेत्रहरूमा प्रगतिमा बाधा पुऱ्याइरहेको छ। गरिबी, अपर्याप्त पूर्वाधार र अविकसित शिक्षा प्रणालीका चुनौतिहरूले समस्यालाई थप जटिल बनाएको छ।
देशले धेरै वर्षदेखि आर्थिक अवरोधको सामना गर्दै आएको छ, तर पछिल्लो समय, देश थप ठूलो संकटमा परेको छ। घट्दै गएको अर्थतन्त्रले नागरिकलाई मात्र नभई रोजगारीको बजारलाई पनि असर गरिरहेको छ । देशमा सामाजिक दुविधाहरू प्राय: लैङ्गिक समानता, गरिबी र शिक्षाका मुद्दाहरू वरिपरि घुम्छन्।
